De antropologische term tribalisme wordt gebruikt wanneer een etnische groepering zichzelf tegenover andere etnische groepen/stammen/volken stelt. Hierbij is het gevoel van verbondenheid binnen de groep groot. Dat veroorzaakt een vorm van collectieve weerstand tegen mensen die géén deel uitmaken van de eigen groep. Het woord tribalisme is afgeleid van het Latijnse woord tribus, waarmee een stam bedoeld werd. De term kan tevens verwijzen naar een sociaal systeem, waarbinnen de mensen leven in groepsverband, of stammen. In dit opzicht staat tribalisme lijnrecht tegenover globalisering.
De westerse cultuur heeft ons zover gebracht dat we mogen leven in een tijdperk waarin de wetten van de jungle -het recht van de sterkste- niet meer gelden, maar de rechten van de mens en de door mens gemaakte wetten van kracht zijn. Ik weet niet beter dan het recht te hebben te zeggen wat ik denk, anders te denken dan anderen en mijn leven zelf vorm te geven, zoals ik dat wil.
Onze cultuur heeft vandaag de dag een basis van rede en redelijkheid. Conflicten worden oplost door te discussiëren, te debatteren, via het gerecht, via het parlement en via internationale organen. En het is niet langer nodig een beroep te doen op het toepassen van bruut geweld. Democratie en door mens gemaakte wetten maken het onnodig zelf rechter en beul te zijn.
Het doel van het moderne westen was het vormen van kinderen tot mensen die rationeel denken en vooral rationeel hándelen. Niet alleen lezen en rekenen staan aan de basis van ontwikkeling. Ieder kind wordt opgevoed met de wetenschap een uniek individu te zijn met bepaalde fundamentele rechten; vrijheid van meningsuiting, vrijheid zelf gedachten te vormen en de vrijheid het leven in te richten, zoals men dat wenst. Met de man of vrouw te trouwen, ook indien van hetzelfde geslacht, die men zelf uitkiest. Er is geleerd dat het geheel aan het individu is, welke religie men aan wil hangen en op welke politieke partij men wil stemmen. En dat men zelf mag bepalen welke persoonlijke doelen men stelt en dat men voor eigen belangen mag opkomen. Mocht een situatie ontstaan, waarbij belangen van de een conflicterend zijn met de belangen van een ander, zijn er procedures te volgen om het conflict op te lossen. Daar hoeft geen geweld aan te pas te komen. We zijn allemaal redelijke mensen.
Ligt redelijkheid in de natuur van de mens? Wordt de mens geboren met rede?
Het moderne liberale westen heeft -succesvol- een cultuur gecreëerd, waarin veruit de meeste mensen zich werkelijk gedragen als rationele wezens die handelen op basis van redelijkheid. Het voelt alsof het altijd zo is geweest. We leven echter in een uitzonderlijk tijdperk. Het is zeker niet áltijd zo geweest. En we lijken in het westen compleet te zijn vergeten dat de manier waarop wij hier met elkaar omgaan, het directe resultaat is van specifieke tradities met betrekking tot de manier van opvoeden én van westers seculier onderwijs, gericht op de ontwikkeling van het individu. We lijken inmiddels te geloven dat de mens rationeel geboren wordt. Dat het natuurlijk is om als mens rationeel en redelijk te zijn. Dat ieder mens vanuit iedere cultuur rationeel denkt en handelt. Niets is minder waar.
Door de geschiedenis heen heeft de mens zich geenszins als rationeel individu gedragen, maar als onderdeel van een stam, tribaal, in groepen. En binnen vele culturen in de wereld, gedraagt men zich tot op de dag van vandaag als onderdeel van een stam, in plaats van zichzelf te zien als zelfstandig individu. Zij hebben uiteraard geen keuze. Als iedereen om je heen lid is van een stam, behoor jij ook tot die stam. Tenzij je een buitenbeentje, een verstotene, bent.
Een rationeel individu is vrij om zijn eigen weg te kiezen. Hij kan zelf een religie kiezen, experimenteren met het leven, zich zo excentriek kleden als hij wenst en tradities en gewoonten van de eigen cultuur bekritiseren en belachelijk maken. Wie tot een stam behoort, kan niets van dit alles. Toch wordt zijn vrijheid niet zozeer beperkt door externe druk vanuit de stam. Zijn vrijheid wordt het meest beperkt doordat hij dénkt als een stamlid en hierdoor zich niet kan vóórstellen, anders te handelen dan de manier waarop men handelt binnen zijn gemeenschap. Voor iemand die onderdeel van een stam is, is dat ondenkbaar; hij moet trouw blijven aan zijn stam, ten allen tijde.
Het rationele individu bevindt zich in de luxe positie een beroep te kunnen doen op zijn verstand en geweten, om op basis daarvan het gedrag van zijn gemeenschap te beoordelen en zelfs te kunnen veroordelen. Zelf informatie inwinnen, zelfstandig overwegen en zelfstandig concluderen. Ook als die conclusie anders luidt, dan de visie van zijn gemeenschap.
Hoe verschillend denken we in Nederland bijvoorbeeld over het drugsbeleid? En dat mág. Wie opgroeit binnen een tribale gemeenschap kan geen moreel standpunt innemen, dat ver verwijderd is van de visie van zijn stam. Het idee dat zijn gemeenschap een fout maakt, is voor hem zelfs ondènkbaar. Zijn definitie van goed, is namelijk hetgeen zijn gemeenschap als goed beschouwt. En zijn definitie van slecht, is hetgeen zijn gemeenschap als slecht beschouwt.
De islamitische cultuur is een groepscultuur en mohammedanen zijn geenszins rationeel opgevoed en derhalve niet in staat rationeel te denken en te handelen. Met het importeren van deze cultuur komt de rede en redelijkheid van de westerse cultuur onder druk te staan. Tolerant blijven ten opzichte van intolerantie is geen optie. Zal hierdoor binnen de westerse cultuur, het recht van de sterkste – met de wetten van de jungle – terugkeren?
Zie ook Tribalisme deel 2
Blondemevrouw 